ROHANGAN SHUHUF

"MIKAWANOH SAJARAH LAHIRNA MADZHAB AHLUS-SUNNAH WAL-JAMA'AH"

Ku: ABU AZKIA (WANGSA SUSENA, S.Pd.I)

Edisi ka-32 November 2009 M./Dzulqo'dah 1430 H.

A. Makna Ahlus-Sunnah Wal-Jama’ah

Ahlussunnah Wal Jama’ah (أهل السنة والجماعة) mangrupakeun kumpulan pamikiran jeung pamadegan kaagamaan dina mangpirang-pirang widang nu dihasilkeun ku para Ulama pikeun ngajawab pasualan-pasualan nu tumuwuh ti zaman ka zaman. Dumasar kana hal éta, maka prosés lahirna paham Ahlussunnah Wal Jama’ah (أهل السنة والجماعة) minangka hiji paham atawa madzhab nu ngabutuhkeun jangka waktu nu kacida panjangna. Sakumaha nu ka maklum ku urang saréréa, yén pamikiran atawa pamadegan kaagamaan dina sagala widang kayaning élmu tauhid, élmu fiqih, tasawuf jeung séjénna, éta Kabéh ogé ayana téh henteu bareng dina hiji waktu atawa zaman, tapi ayana kalayan tahapan-tahapan nu béda-béda tur dina waktu nu teu bareng.

Madzhab téh nyaéta métode atawa cara/jalan pikeun neuleuman ajaran agama. Dina agama Islam aya mangpirang-pirang madzhab, diantarana baé madzhab politik nu diagem ku kaum Khawarij, Syi’ah, jeung Ahlussunnah; Madzhab Kalam atawa Ahli Kalam nu diagem ku kaum Mu’tazilah, Asy’ariyah jeung Maturidiyah; jeung Madzhab Fiqih nu diagem ku Opat Imam diantarana 1) Imam Maliki nu ngagemna disebut Madzhab Malikiyyah; 2) Imam Syafi’I nu ngagemna disebut Madzhab Syafi’iyah; 3) Imam Hanafi nu ngagemna disebut Madzhab Hanafiyah jeung 4) Imam Hanbali nu ngagemna disebut Madzhab Hanbaliyah. Dina Madzhab Fikih salian ti opat imam aya deui Madzab Syi’ah, Dhahiriyyah jeung Ibadiyah (Al-Mausu’ah Al-‘Arabiyah Al-Muyassarah, 1995:97).

Istilah Ahlussunah wal jama’ah (أهل السنة والجماعة) kumpulan tina tilu kecap, nyaéta Ahlun (أهل), As-Sunah (ألسنة)jeung Al-Jama’ah (ألجماعة). Kecap Ahlun (أهل)mibanda harti karabat atawa kulawarga, bisa ogé dihartikeun “nu ngagem hiji ajaran” atawa “nu biluk atawa nu nurut kana hiji paham/ajaran” lamun kecap éta dikantétkeun kana kecap ajaran/madzhab.

Nyutat kana anggitan Drs. K.H. A.N. Nuril Huda, (2007:10-11) nu ngajelaskeun, yén dina Al-Qur’an kecap Ahlun (أهل) sakurang-kurangna ngandung tilu makna:
Nu kahiji, kecap Ahlun (أهل)bisa dihartikeun ‘Kulawarga’, sakumaha Dawuhan Allah swt. Dina Qur’an Surat Hud [11] ayat 45:

....رَبِّ إِنَّ ابْنِي مِنْ أَهْلِي...

“……..Nun Gusti saéstuna pun anak téh kulawarga abdi ...... (Q.S. Hud [11]: 45).

Ogé dina Qur’an Surat Thaha [20] ayat 132:

......وَأْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلَاةِ

“Jeung paréntahkeun ka kulawarga maranéh supaya ngaradegkeun shalat .....(Q.S. Thaha [20]: 132)

Nu kadua, kecap Ahlun (أهل) dina Al-Qur’an ngandung harti “pengeusi hiji nagri” (rahayat/kaom/penduduk). Sakumaha Dawuhan Allah swt. dina Al-Qur’an Surat Al-A’raf [7] ayat 96:

وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَى آمَنُواْ وَاتَّقَواْ لَفَتَحْنَا عَلَيْهِم بَرَكَاتٍ مِّنَ السَّمَاءِ وَالأَرْضِ

“Jeung lamun pangeusi éta nagri ariman jeung taqwa, tanwandé Kami maparin kurnia ka maranéhna ku rupa-rupa kabarokahan ti langit jeung bumi .....(Q.S. Al-A’raf [7]: 96).

Jeung nu katilu, kecap Ahlun (أهل) bisa dihartikeun ‘jalma nu mibanda hiji widang kaélmuan’, saperti kecap ahli dikantétkeun kana kecap sajarah, jadi ‘ahli sajarah’ hartina jalma nu paham kana widang élmu sajarah, jeung sajaba éta. Allah swt. Ngadawuh dina Qur’an Surat An-Nahl [16] ayat 43:

فَاسْأَلُواْ أَهْلَ الذِّكْرِ إِن كُنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ....

“.... kusabab éta, maka geura prak tanyakeun ka jalma-jalma ahli dzikir (ahli-ahli élmu) saumpama maranéh henteu nyaraho” (Q.S An-Nahl: 43).
Sedengkeun Kecap As-Sunnah (ألسنة)miturut bahasa ngandung harti jalan, cara, sistem, atawa tradisi, ogé bisa dihartikeun kabiasaan. Kecap séjén nu sama’na jeung kecap as-Sunnah (ألسنة) nyaéta:

Ath-Thariqah(ألطريقة), Al-Hadits (ألحديث), As-Sirah ,(ألسّرة) At-Tabi’ah(ألتبيعة) , jeung Asy-Syari’ah(ألشريعة). Sedengkeun miturut istilah kecap As-Sunnah (ألسنة) ngandung harti hiji sebutan pikeun jalan, cara atawa sistem nu dipikaresep tur digawéan dina agama sakumaha nu dicontokeun prak-prakkanana ku Rosulullah saw. boh dawuhanana, padamelanana ogé kapanujuan atawa katetepan anjeunna.

Dumasar kana harti mungguhing istilah, maka kecap As-Sunnah (ألسنة)bisa digolongkeun kana 3 rupa nyaéta : Nu kahiji, As-sunnah Al-Qauliyah (ألسنة القولية) nyaéta sunnah Nabi Muhammad saw. Nu bentukna dawuhan langsung ngalangkungan lisan Manten-na. Nu kadua, As-Sunah Al-Fi’liyyah (ألسنة الفعلية) nyaéta sunnah Nabi Muhammad saw. Nu bentukna padamelan, tindak-tanduk Manten-na. Jeung nu katilu, As-Sunah At-Taqririyyah (ألسنة التقررية) nyaéta sakabéh bentuk padamelan para shahabat nu katingal ogé ka kuping ku Manten-na tuluy anjeunna teu maparin koméntar tanda panuju sahingga jadi hiji kapanujuan atawa katetepan manten-na. Kukituna, as-sunnah ogé bisa disebut padamelan, fatwa jeung tradisi atawa kabiasaan para shahabat nu maké istilah bahasa arabmah ‘Atsarush-Shahabat’.

Saterusna harti kecap Al-Jama’ah(ألجماعة). Kecap Al-Jama’ah (ألجماعة) miturut bahasa, ngandung harti hiji perkara nu leuwih ti hiji. Atawa bisa ogé dihartikeun sakumpulan jalma nu mibanda hiji tujuan. Sedengkeun miturut istilah, kecap Al-Jama’ah (ألجماعة)mibanda harti kumpulan jalma loba dina agama Islam atawa ‘Jumhur Al-Muslimin (جمهورالمسلمين). Dumasar kana harti-harti kecap Ahlun(أهل), As-Sunah (ألسنة)jeung Al-Jama’ah (ألجماعة) di luhur, maka makna Ahlussunnah wal Jama’ah (أهل السنة والجماعة) téh nyaéta: ‘golongan mayoritas ummat Islam nu ngajalankeun sistem ajaran ogé nyekel pamadegan boh dina katauhidan ogé fiqihna téh kalayan ngautamakeun dalil Al-Qur’an jeung Al-Hadits tibatan dalil akal. Hal ieu téh nyarandé kana katerangan-katerangan nu kacutat dina sunnah Rasulullah saw. Jeung sunnah Khulafaur-Rasyidin ra.

Sedengkeun ari makna kalimat Ahlussunah Wal-Jama’ah (أهل السنة والجماعة)ogé bisa samakna jeung kalimat Ahlussunnah wal-Jama’ah wal-Atsar (أهل السنة والجماعة والأثر), Ahlul-Hadits Was-Sunnah (أهل الحديث والسنة) , Ahlussunnah wal-Ashab al-Hadits(أهل السنة والأصحاب الحديث) , Ahlussunnah Wal-Istiqomah(أهل السنة والإستقامة) , jeung Ahlulhaqq was-Sunnah .(أهل الحق والسنة) Hal ieu téh ngagulayun kana katerangan mangpirang-pirang Hadits nu diuningakeun ku para Muhadditsiin (Ulama Ahli Hadits) dina kitab-kitabna, sakumaha nu kacutat dina kitab Faidhul Qadir Juz II, Sunan Abu Daud Juz IV, Sunan At-Tirmidzy Juz V, Sunan Ibnu Majah Juz II, jeung dina kitab Al-Milal wan-Nihal Juz I. Saperti rédaksi Hadits-Hadits Rasulullah saw.:

عَنْ أَنَسٍ رضي الله عنه قَالَ: قَالَ رَسُوْلُ الله صلى الله عليه وسلم : إِنَّ أُمَّتِيْ لاَ تَجْتَمِعُ عَلىَ ضَلَالَة ٍفَإِذَارَأَيتُْمْ إِخْتِلاَفًا فَعَلَيْكمُْ بِالسَّوَادِ الْأَعْظَمِ

“Ti Anas ra. nyarios, Ngadawuh Rosulullah saw: Saéstuna umat kami hamo sapuk panuju kana lampah sasar, maka nalika aranjeun manggihan ayana béda pamadegan, maka prak tuturkeun ku aranjeun golongan nu mayoritas (loba)”. (Hanca)